O rural de Galicia acolle na actualidade unha potencia eólica instalada superior aos 4.000 MW, equivalente xa a unhas catro centrais nucleares. O que supón un volumen de xeración de electricidade renovable anual duns 10.000.000 MWxhora e unha facturación anual non inferior aos 610 millóns de euros.
A data de xullo de 2021 en Galicia hai instalados máis de 186 parques eólicos que ocupan unhas 7.000 ha de montes e terras agrarias, ademais dos miles de quilómetros de liñas eléctricas precisas para interconectalos cos centros de transformación e os nodos de conexión a Red Eléctrica.
Está previsto que seguindo as directrices da Unión Europea sobre descarbonación das fontes de xeración de enerxía eléctrica (que marcan fitos do 30% para o ano 2030 e o 100% para o ano 2050) se multipliquen as instalación de enerxía renovable para acadar os obxectivos sinalados. Sendo así que en Galicia está previsto o desenvolvemento dunha potencia eólica adicional de alomenos 4.800 MW nos próximos 5 anos.
Ata o de agora esta actividade, que precisa dos espazos do rural e dos seus recursos naturais para desenvolverse, apenas ten suposto transferencias de renda cara ás zonas onde se ubican as súas instalacións. De feito a propia EGA, Asociación Eólica de Galicia, estima unhas transferencias en forma de pago de alquileres aos propietarios dos terreos eólicos duns 11 millóns de euros ao ano; que suporían apenas un 1,81% da facturación dos parques e apenas uns 1.571 euros por hectárea ocupada en concepto de pago anual.
Nos últimos anos o desenvolvemento dos parques eólicos apenas ten xerado desenvolvemento rural en Galicia debido á falta dun marco normativo axeitado. Que permitira poñer en marcha fórmulas de compensacións para a mellora de vida dos habitantes das zonas rurais onde se implantan os parques. E que garanta ademais unhas rendas xustas para os propietarios da terra e as comunidades de montes pola ocupación dos seus terreos; calculadas non polo valor rústico dos mesmos, senón pola súa capacidade de xerar enerxía debido ás condicións naturais dunhas ubicacións onde o vento sopra con determinada potencia un número de horas suficientes ao ano.
Nesta indefensión do propietario e do habitante do rural veñen de abundar dúas recentes leis, a Lei de Medidas Administrativas da Xunta de Galicia e a súa homóloga de carácter estatal; que relaxan as garantías e os prazos esixidos na tramitación de parques eólicos. Estas leis obvian a necesidade de construír ese novo marco de relacións preciso para que a enerxía eólica poida ser unha peza do desenvolvemento rural. E únicamente pretenden facilitar a tramitación administrativa ás empresas promotoras de parques.
Precísanse medidas que modifiquen o marco normativo actual. Que promovan o desenvolvemento rural esixindo para a aprobación dos novos parques fórmulas de compensacións que contribúan á mellora da calidade de vida das áreas rurais nas que se implantan. Á vez que garantan rendas xustas para propietarios e Comunidades de Montes dos terreos ocupados.
Por elo Unións Agrarias-UPA propón as seguintes medidas, que a modo de decálogo e de xeito urxente deberían de ser recollidas no marco normativo autonómico e estatal.
DECÁLOGO DE UNIÓNS AGRARIAS-UPA PARA A INTEGRACIÓN DE NOVOS PROXECTOS DE ENERXÍA EÓLICA NO RURAL GALEGO
- Sistema de autorización de novos parques baseado nun modelo de concurso administrativo que sustitúa ao actual procedemento mediante subasta. A fin de introducir nos procedementos de autorización das solicitudes de novos proxectos compensacións como investimentos industriais ou compromisos de creación de postos de traballo de base rural.
- Prohibición da instalación de parques en terras agrarias de calidade. A fin de preservar a SAU das explotacións galegas e reducir o impacto medioambiental.
- Valoración nos concursos de adxudicación de potencia eólica de iniciativas sociais compensatorias para os habitantes rurais non directamente titulares dos terreos nos que se implantará o parque. Trátase de compensar os impactos da instalación ao conxunto dos habitantes das comunidades rurais, non unicamente aos propietarios dos terreos afectados.
- Valoración dos terreos nos que se instalen parques en función da súa capacidade de xerar enerxía en vez de segundo o seu valor rústico. Búscase así unha xusta compensación económica acorde á actividade e aos beneficios que xerará a expropiación; que pouco teñen que ver co valor das producións agropecuarias.
- Compensacións económicas para todos os propietarios de terreos que sexan afectados pola recalificación urbanística derivada da instalación e afección dos novos parques. É necesario superar a situación actual na que se impoñen restriccións a propietarios que non se lles compensan economicamente, como a imposibilidade de aproveitamento forestal nas áreas de recalificación.
- Obriga das empresas eólicas de presentar un mínimo de contratos voluntarios cos propietarios afectados que supoñan alomenos o 75% da superficie precisa para a instalación do parque. De xeito que non se conceda a Utilidade Pública dos Proxectos Eólicos sen un alto consenso entre os propietarios afectados. O que impediría o abuso da medida de expropiación, a cal está a limitar excesivamente a capadidade de negociación dos propietarios afectados.
- Primar proxectos que leven no seu accionariado partenariado do medio rural. Na valoración dos procedimentos de autorización dos parques eólicos debera primarse a presenza de Cooperativas agrogandeiras ou forestais, Comunidades de Montes, e Concellos rurais.
- Primar propostas de xeración distribuída e acordos de PPA´s con empresas de ubicación no territorio rural. Dese xeito reforzaríase a competitividade, a sustentabilidade e disminuiría a pegada de carbono.
- Nova regulación de distancias dos parques eólicos a núcleos rurais e vivendas e instalación illadas. A regulación actual atópase obsoleta e é necesario reformulala de xeito obxectivo, tendo en conta a altura dos novos aparellos e a súa capacidade de producir impactos sonoros e electromagnéticos.
- Creación dun Observatorio de Enerxía Eólica galego que complemente ao recén creado para a enerxía eólica mariña. Precisamos dun organismo que facilite información e transparencia ás propostas, contratos e prezos das empresas eólicas aos afectados polos procedementos de instalación de parques eólicos.
